W dniu 26.09.2018 r. odbyły się warsztaty dotyczące budowy i eksploatacji gazociągów podmorskich. Warsztaty zostały zorganizowane przez Sekcję Gazownictwa Polskiego Zrzeszenia Inżynierów i Techników Sanitarnych (PZIiTS) i tematycznie stanowiły kontynuację pierwszej edycji, która miała miejsce w czerwcu 2017 r. Tak jak poprzednio miejscem warsztatów był teren „Gazowni Warszawskiej” przy ul. Kasprzaka 25. Swoje doświadczenia zaprezentowali przedstawiciele: Politechniki Gdańskiej, TechnipFMC oraz Gassco. Ponadto do udziału w warsztatach zaproszono przedstawicieli: Politechniki Warszawskiej, PGNiG S.A., PGNiG Norway, PGNiG Technologie SA, Gaz-System S.A. oraz Energinet.dk. Warsztaty stanowiły okazję do wymiany doświadczeń w zakresie budowy i eksploatacji gazociągów podmorskich w kontekście realizacji projektu Baltic-Pipe w części dotyczącej gazociągu podmorskiego łączącego systemy przesyłowe Danii i Polski.
Warsztaty rozpoczęły się od prezentacji Pana Profesora Macieja Chaczykowskiego, który przybliżył uczestnikom warsztatów działalność PZITS oraz nakreślił aktualny status projektu Baltic-Pipe.
Poniżej przedstawiono streszczenie kolejno prezentowanych tematów:
- Zagrożenia dla środowiska w trakcie budowy i eksploatacji gazociągów podmorskich.
Tematem poruszonym przez przedstawiciela Politechniki Gdańskiej, Pana Profesora Jana Hupkę, była kwestia zagrożeń środowiskowych podczas budowy i eksploatacji gazociągów podmorskich. Jedną z poruszonych kwestii były przyczyny uszkodzeń podmorskich rurociągów ropy naftowej i gazu. Pan Profesor zaznaczył, że o ile uszkodzenia korozyjne gazociągów 20 lat temu wynikały głównie z korozji zewnętrznej (stosunek korozji wewnętrznej do zewnętrznej 1:3), o tyle najnowsze dane wskazują na to, że sytuacja się odwróciła. Dzieje się tak dlatego, że nowoczesne gazociągi transportują gaz, który jest oczyszczony z czynników korodujących, takich jak woda czy wilgoć, dwutlenek węgla bądź siarkowodór, co zmniejsza korozję wewnętrzną.
Omówione zostały także przykłady uszkodzeń spowodowane działaniami stron trzecich np. uszkodzenia spowodowane przez kotwice statków. Profesor poruszył ponadto problem hydratów tworzących się w gazociągach. Zaprezentował proces ich powstawania oraz metody zapobiegania ich formowaniu się tj.: usunięcie wody z systemu poniżej punktu rosy; utrzymywanie temperatury powyżej progu powstania hydratu; utrzymywanie ciśnienia poniżej progu powstania hydratu; dodanie inhibitorów (metanol lub glikol etylowy) w celu obniżenia temperatury powstawania hydratów poniżej temperatury operacyjnej; dodanie inhibitora kinetycznego opóźniającego wzrost kryształków hydratu, dodanie substancji dyspergującej przeciwdziałającej nagromadzeniu się kryształków hydratu. Następnie zostały omówione przykłady inspekcji gazociągów (zewnętrzne i wewnętrzne).
- Kluczowe aspekty techniczne oraz ryzyka związane z budową gazociągów podmorskich.
Przedstawiciele TechnipFMC (Pan Etienne Zonghero i Pan Igor Kopsov) zaprezentowali potencjał techniczny firmy, w tym w szczególności statek Global 1200 o parametrach dostosowanych do układania rur dla warunków budowy gazociągu podmorskiego łączącego system przesyłowy Danii i Polski. Ten rodzaj statku TechnipFMC wykorzystywał przy realizacji różnych projektów m.in. w Zatoce Meksykańskiej, Afryce, rejonie morza Śródziemnego, Północnego, Malezji czy Zjednoczonych Emiratach Arabskich.
Na podstawie udostępnionych danych o parametrach przyszłego gazociągu Dania-Polska Pan Etienne Zonghero zaprezentował poglądowy harmonogram realizacji gazociągu, z uwzględnieniem czasu koniecznego na opracowanie projektu wykonawczego, zakupu rur, wyboru i akceptacji technologii spawania, pokrycia rur osłona betonową oraz układania rur na dnie morza.
Jak podkreślono kluczowym parametrem w terminowej realizacji harmonogramu jest odpowiednio wcześniejsze rozpoczęcie prac przygotowawczych związanych z wyprowadzeniem gazociągu na ląd. Sam proces wyprowadzania gazociągu na ląd powinien być przeprowadzony z uwzględnieniem warunków klimatycznych, z ominięciem miesięcy zimowych, oraz z uwzględnieniem przepisów ochrony środowiska. Ważna jest także logistyka związana z dostawą rur i właściwym ich przygotowaniem do układania na dnie morza (w tym proces pokrywania betonem).
Prezentacja TechnipFMC zawierała filmy wideo przedstawiające proces wyciągania gazociągu na ląd oraz procesy realizowane na pokładzie statku G-1200. Na pokładzie statku realizowany jest przede wszystkim pełny proces spawania rur i kontroli spoin. Rury po połączeniu i po weryfikacji jakości połączenia są sekwencyjnie wypuszczane i układane na dnie morza.
Następnie zaprezentowano doświadczenia jakie TechnipFMC zdobył uczestnicząc w realizacji gazociągu Baltic Connector łączącego systemy przesyłowe Estonii i Finlandii. Przedstawiciel TechnipFMC podkreślił wagę wcześniej wykonanych analiz dna morskiego w celu potwierdzenia zasadności zastosowania danego typu statku. Należy także, na możliwie wstępnym etapie, potwierdzić u producenta rur możliwość zastosowania proponowanej technologii spawania i metodyki procesu przygotowania rur do układania na dnie morza.
Kolejnym omówionym tematem były kwestie dotyczące zasad przekraczania istniejących gazociągów. Zaprezentowano poglądowe rysunki pokazujące koncepcję skrzyżowania polegającą na wykorzystaniu specjalnego materaca w celu ochrony istniejącego gazociągu i ułożeniu na nim budowanego gazociągu z uwzględnieniem 500 mm odstępu pomiędzy gazociągami.
Ponadto przedstawiciele Technip FMC Italy (Pani Tilde Tabblena oraz Pan Nicola Angelo Marotta) zaprezentowali działalność Spółki Direzione Lavori S.p.A. (TPIDL). Spółka TPIDL zostałal powołana w 2009 roku i w całości należy do Grypy TechnipFMC. Spółka specjalizuje się w kompleksowym zarządzaniu projektami związanymi z transportem gazu i ropy, w tym opracowywaniu projektów wykonawczych i prowadzeniu nadzoru budowlanego.
- Prawne i techniczne warunki umów na przekraczanie gazociągów podmorskich oraz zasady eksploatacji tych gazociągów.
Gassco, jako norweski operator, odpowiada za system około 900 km gazociągów wysokociśnieniowych połączonych ze wszystkimi głównymi złożami gazu na szelfie norweskim. Gaz ze złóż norweskich jest transportowany do głównych systemów przesyłowych w Europie kontynentalnej oraz Wielkiej Brytanii.
Jednym z głównych aspektów poruszanych podczas prezentacji była kwestia regulacji związanych z przekraczaniem lub budową w bliskiej odległości gazociągów przez strony trzecie.
Jak wyjaśnił przedstawiciel Gassco, Pan Harald Martinsen, w tego typu przypadkach Gassco korzysta z wypracowanych rozwiązań, które są uwzględniane w odpowiednich wzorach umów. Umowy, z których korzysta Gassco, są wzorcowymi umowami opracowanymi na szczeblu rządowym zgodnie z przyjętymi procedurami.
Umowy te regulują kwestie techniczne, prawne oraz organizacyjne pomiędzy stronami. Ważnym aspektem jest w tym przypadku kwestia uzgodnienia metody skrzyżowania, zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony środowiska oraz ustalenie zasad odpowiedzialności i praw stron umowy.
Pan Harald Martinsen podzielił się doświadczeniami związanymi z procesem zawierania tego typu umów. Zwrócił uwagę na czasochłonność tego procesu związaną z procedurą negocjacji wymagań stawianych przez Gassco zarówno technicznych, ze szczególnym uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa, jak i wysokości zabezpieczeń finansowych.
Drugim zagadnieniem poruszonym podczas wystąpienia przedstawiciela Gassco była kwestia zapewnienia bezpieczeństwa eksploatacji gazociągów, na których Gassco jest operatorem.
Gassco stosuje metodę oceny ryzyka w oparciu o trzy elementy:
– Identyfikację zagrożenia
– Ocenę prawdopodobieństwa
– Ocenę skutków
Prawdopodobne zagrożenia podzielono na 6 grup. Zgodnie z przedstawionymi statystykami najczęściej występującymi zagrożeniami jest wpływ stron trzecich. Zagrożenia związane z uszkodzeniami gazociągu spowodowanymi korozją stanowią statystycznie 27%. Gassco ma wypracowany system monitorowania ryzyka i reagowania na wystąpienie zagrożenia tj.: zewnętrzne i wewnętrzne kontrole, monitorowanie składu gazu, ochrona katodowa, system zaworów bezpieczeństwa, opracowane zasady łączenia i przekraczania gazociągów, skutecznie działający awaryjny system napraw.